اهمیت استفاده از عینک آفتابی؛ راهنمای آموزشی برای دستیاران چشم‌پزشکی

استفاده از عینک آفتابی (Sunglasses) تنها یک انتخاب مد روز نیست، بلکه یک اقدام ضروری برای حفظ سلامت چشم‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از نور خورشید است. اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید، چه در روزهای آفتابی و چه ابری، می‌تواند اثرات مخرب کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر روی ساختارهای مختلف چشم داشته باشد. این فیلم آموزشی به وسیله دکتر آرش میرمحمد صادقی، عضو هیئت علمی گروه بیماری های چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیمارستان فارابی آماده شده که هم برای عموم مردم و هم برای دستیاران چشم‌پزشکی مفید است.

چرا محافظت در برابر UV حیاتی است؟

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه UV بدون محافظت مناسب، خطر ابتلا به بیماری‌های جدی چشمی را افزایش می‌دهد، از جمله:

• کاتاراکت (آب مروارید): کدر شدن عدسی چشم که می‌تواند منجر به کاهش دید شود.
• دژنراسیون ماکولای وابسته به سن (AMD): تخریب ناحیه مرکزی شبکیه که دید دقیق و واضح را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• رشد بافت‌های غیرطبیعی روی سطح چشم: مانند ناخنک (Pterygium) که می‌تواند وارد قرنیه شده و بینایی را مختل کند.
• فتوکراتیت (Photokeratitis): نوعی آفتاب‌سوختگی قرنیه که در اثر تماس شدید و کوتاه‌مدت با UV (مانند انعکاس نور از برف، آب یا شن) رخ می‌دهد و باعث درد، قرمزی، حساسیت به نور و تاری دید موقت می‌شود (معروف به خیرگی برف).
• انواع خاصی از سرطان چشم و پلک: اشعه UV می‌تواند به DNA سلول‌ها آسیب رسانده و منجر به تغییرات بدخیم شود.

نکات کلیدی در انتخاب عینک آفتابی (برای عموم و توصیه به بیماران)

هنگام خرید عینک آفتابی، تمرکز بر روی ویژگی‌های محافظتی آن مهم‌تر از ظاهر یا قیمت است. به بیماران خود نکات زیر را توصیه کنید:

1. ۱۰۰% محافظت در برابر UV: مهم‌ترین ویژگی، اطمینان از مسدود کردن ۱۰۰% اشعه‌های UVA و UVB یا "UV 400" توسط عینک است. این اطلاعات معمولاً روی برچسب عینک ذکر می‌شود. تیرگی یا رنگ لنز لزوماً نشان‌دهنده میزان محافظت UV نیست.
2. پوشش‌دهی کافی: عینک‌های آفتابی بزرگتر یا مدل‌های wraparound (دور صورت) پوشش بیشتری در برابر ورود اشعه UV از کناره‌ها فراهم می‌کنند.
3. لنزهای پولاریزه: این لنزها تابش خیره‌کننده نور منعکس شده از سطوح صاف مانند آب، برف یا جاده را کاهش می‌دهند و می‌توانند برای فعالیت‌هایی مانند رانندگی، ماهیگیری یا اسکی مفید باشند. با این حال، توجه داشته باشید که پولاریزاسیون به تنهایی محافظت UV ایجاد نمی‌کند و باید همراه با ویژگی ۱۰۰% محافظت UV باشد.
4. رنگ لنز: در حالی که رنگ‌های مختلف لنز (مانند خاکستری، قهوه‌ای یا سبز) می‌توانند کنتراست و وضوح دید را در شرایط نوری خاص بهبود بخشند و بر راحتی فرد تأثیر بگذارند، مستقیماً با میزان محافظت UV مرتبط نیستند. رنگ خاکستری معمولاً کمترین تأثیر را بر درک رنگ‌ها دارد.
5. جنس لنز مقاوم در برابر ضربه: برای افرادی که فعالیت‌های ورزشی یا تفریحی در فضای باز انجام می‌دهند، لنزهای ساخته شده از پلی‌کربنات یا Trivex مقاومت بیشتری در برابر ضربه دارند.
6. اهمیت برای همه سنین: محافظت در برابر آفتاب برای کودکان نیز به اندازه بزرگسالان حیاتی است، زیرا چشم آن‌ها شفاف‌تر است و بیشتر در معرض آسیب قرار دارد. عادت استفاده از عینک آفتابی از سنین پایین باید تشویق شود.
7. بررسی دوره‌ای: اگر در مورد میزان محافظت UV عینک‌های قدیمی‌تر خود مطمئن نیستید، می‌توانید آن‌ها را در مراکز اپتیک معتبر با دستگاه UV متر تست کنید.

نکات تخصصی‌تر برای دستیاران چشم‌پزشکی

دستیاران چشم‌پزشکی باید درک عمیق‌تری از بیومکانیک قرنیه و تأثیر آن بر تونومتری داشته باشند، همانطور که در مبحث قبلی ذکر شد. با این حال، در زمینه عینک آفتابی، نکات زیر حائز اهمیت هستند:

• مشاوره به بیماران خاص: به بیمارانی با بیماری‌های زمینه‌ای چشمی مانند دژنراسیون ماکولا، دیابت، یا افرادی که جراحی چشم داشته‌اند (مانند جراحی کاتاراکت)، باید در مورد اهمیت حیاتی محافظت در برابر UV و انتخاب عینک‌های مناسب با توجه به نیازهای خاص آن‌ها (مانند لنزهای زرد برای بهبود کنتراست در AMD) مشاوره دقیق ارائه شود.
• لنزهای تماسی با محافظت UV: برخی لنزهای تماسی دارای فیلتر UV هستند، اما این لنزها تمام چشم و نواحی اطراف آن را پوشش نمی‌دهند، بنابراین استفاده همزمان از عینک آفتابی برای محافظت کامل همچنان توصیه می‌شود.
• تأثیر محیطی: آگاهی از شرایط محیطی که بیمار بیشتر در آن قرار دارد (مانند ارتفاعات بالا، نزدیکی به خط استوا، یا محیط‌های بازتابنده مانند برف و آب) برای تأکید بر لزوم استفاده و نوع مناسب عینک آفتابی مهم است.
• آموزش بیماران: دستیاران نقش مهمی در آموزش بیماران در مورد خطرات اشعه UV و اهمیت انتخاب و استفاده صحیح از عینک آفتابی دارند.

با رعایت این نکات و ارائه مشاوره مناسب، می‌توان به عموم مردم و به‌ویژه بیماران چشم‌پزشکی کمک کرد تا با محافظت صحیح از چشم‌های خود در برابر نور خورشید، سلامت بینایی خود را برای سال‌های بیشتری حفظ کنند. برای مشاهده فیلم این کلاس روی مطالعه بیشتر کلیک کنید.